Εξέγερση ή κατάθλιψη

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, έγραφε τον περασμένο Φεβρουάριο στα «ΝΕΑ» για τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
"Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω ορισμένες από τις ενδεχόμενες στο ψυχικό πεδίο παρενέργειες. Το πρώτο που μου έρχεται κατά νου είναι η κατάσταση του διπλού αδιεξόδου. Η εμπειρία ενός χαμένου παιχνιδιού. Αν αντιδράσεις, θεωρείσαι ανάλγητος, ατομικιστής, επικεντρωμένος στο δικό σου μόνο συμφέρον ή το συμφέρον της συντεχνίας σου αγνοώντας τους γύρω σου. Στιγματίζεσαι ή χειρότερα αυτοστιγματίζεσαι ως μη πολίτης. Αν υπομείνεις παθητικά τη λαίλαπα χωρίς να βγάλεις άχνα, θα είσαι ένας καλός και πειθαρχημένος ευσυνείδητος πολίτης, που με τη δική σου όμως συναίνεση θα έχεις ενδεχομένως οδηγηθεί στην αδυναμία επιβίωσης.
Γνωρίζουμε από την ψυχοπαθολογία πόσο σχιζοφρενιογόνες είναι οι καταστάσεις διπλού αδιέξοδου (double bind) και πόσο σημαδεύουν την ψυχική υγεία οδηγώντας στην τρέλα. Δεν λέω ότι θα τρελαθούμε, λέω ότι οι συνθήκες που καλούμαστε να ζήσουμε ευνοούν την τρέλα και τον ψυχικό διχασμό. Συνθήκη επιζήμια για τον ψυχισμό είναι η αίσθηση ενός σκοτεινού πεπρωμένου, μιας αναπόφευκτης μοίρας που καλλιεργείται από παντού (δημόσιοι φορείς, μίντια). Όμως εδώ, ως παράπλευρη απώλεια, αναπτύσσεται ένα από τα πλέον παθογόνα συναισθήματα: η ανημπόρια, η αίσθηση δηλαδή ότι ζεις μια οριακή κατάσταση στην οποία δεν μπορείς κατ΄ ουδέναν τρόπο να παρέμβεις, ότι ερήμην των επιλογών και των αναγκών σου παίζεται το παιχνίδι της ζωής σου. Η ανημπόρια, σύμφωνα με ερευνητές του ανθρώπινου ψυχισμού, οδηγεί στην κατάθλιψη και τον ψυχικό μαρασμό. Ο Βruno Βettelheim παραλληλίζει την εμπειρία της οριακής κατάστασης με εκείνην της αιχμαλωσίας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης".

Σε χτεσινή συνέντευξη του ο Νίκος Κοτζιάς, πρώην συνεργάτης του Γιώργου Παπανδρέου και πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ ως τον περασμένο Ιούνιο, στην ερώτηση δημοσιογράφου:

Τρεις νεκροί κατά τη διάρκεια του συλαλλητηρίου της Τετάρτης. Πολλοί αναρωτιούνται τι θα επακολουθήσει. Εσείς, όμως, κ. Κοτζιά, στα άρθρα σας έχετε περιγράψει το φόβο μήπως ο κόσμος πέσει στα δύο άκρα, στην εξέγερση ή στην κατάθλιψη...

δίνει την ακόλουθη απάντηση:

Και πώς να μην έχουμε κατάθλιψη με τρεις νεκρούς μπροστά μας… Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι η χώρα έχει ανάγκη διαλόγου και συναίνεσης. Και φοβάμαι πάρα πολύ που βλέπω την κυβέρνηση να μη συνομιλεί ούτε καν με το κόμμα της. Υπάρχουν μέσα στο ΠΑΣΟΚ ρεύματα κοινωνικά που θα τα χρειαστεί στο μέλλον, όταν θα πάμε στην κατάθλιψη ή στην εξέγερση. Δεν μου αρέσει επίσης που ορισμένα στελέχη της κυβέρνησης επιτίθενται στην Αριστερά. Συχνά μπορεί να έχουν δίκιο. Όμως είναι κυβέρνηση, άρα η ευθύνη της είναι μεγαλύτερη από το να αναζητά τα δίκια της σε μια αντιπαράθεση. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι σε μία εξέγερση, όταν η κυβέρνηση θα έχει χάσει από συνομιλητή το λαϊκό ΠΑΣΟΚ και τα κόμματα της Αριστεράς, δεν θα έχει τι να συνομιλήσει και με ποιους να συνομιλήσει.